جهت مشاهده تصاویر در اندازه واقعی برروی هرکدام کلیک نمایید.

سیل
سیل یکی از رایج‌ترین مخاطرات طبیعی در جهان و ایران است. بااین‌حال دانش و آگاهی عمومی در مورد آن کم است. بسیاری از مردم درک و برداشت درستی از نیروی آب و سیلاب ندارند. این مسئله را به‌خوبی از رفتارهای آن‌ها در مواجهه باسیل می‌توان دریافت. خیلی از افرادی که از سیل و به‌ویژه سیل‌های ناشی از باران‌های رعدآسا آسیب می‌بینند کسانی هستند که یا به تماشای سیل می‌پردازند و یا با وسیله نقلیه از سیلاب‌ها عبور نمایند. آن‌ها شدت و قدرت سیل را دست‌کم می‌گیرند. این نکته مهمی است که مردم نیز باید آن را جدی بگیرند. سیل در حقیقت افزایش ارتفاع آب رودخانه و مسیل و بیرون زدن آب از آن و اشغال بخشی از دشت‌های حاشیه رودخانه می‌باشد که می‌تواند با غرقاب نمودن منطقه باعث وارد آمدن خسارات بر ساختمان و تأسیسات عمومی شده و تلفات انسانی و دامی به همراه داشته باشد در مواردی نیز سیل می‌تواند ناشی از افزایش سطح آب دریاچه و یا دریا باشد که در این موارد جریان بادهای شدید تأثیر زیادی خواهد داشت.
سیلاب‌های رودخانه اغلب ناشی از بارش‌های شدید می‌باشد که در برخی موارد همراه با ذوب برف می‌باشد. سیلابی که بدون پیش هشدار یا پیش هشدار کمی در رودخانه جاری شود تند سیل نامیده می‌شود. تلفات جانی این تند سیلاب‌ها که در حوزه‌های کوچک به وقوع می‌پیوندند عموماً بیشتر از تلفات جانی سیلاب‌های رودخانه‌های بزرگ می‌باشند.

طبقه‌بندی سیل‌های کشور:
جریان سیل به‌طور عمده ناشی از رواناب سطحی می‌باشد که حاصل خصوصیات بارش و حوزه‌ی‌ آبخیز است و در این میان، تأثیر پوشش گیاهی و خاک در کاهش جریان سیل حوزه‌های کوچک کمتر از حوزه‌های با مساحت زیاد است .دریک طبقه‌بندی کلی می‌توان سیلاب‌های رخ‌داده در کشور را در دسته‌های زیر تقسیم‌بندی نمود:
الف) سیل ناگهانی: ناشی از بارش شدید در حوزه‌های معمولاً کوچک مانند سیل گلابدره تهران (1366) ،‌ماسوله (1377) ، خیاو چای ‌مشکین‌شهر (1380) ، گلستان(1381و 1380) . وقوع این نوع سیلاب‌ها معمولاً در فصل بهار و تابستان ناشی از عکس‌العمل سریع هیدرولیکی حوزه نسبت به بارش شدید می‌باشد و به دلیل ماهیت غافلگیرکنندة‌ این نوع سیلاب، منجر به خسارات و ضایعات قابل‌توجهی می‌شود.
ب) سیل رودخانه‌ای: ناشی از بارش نسبتاً شدید و طولانی‌مدت در حوزه‌های با مساحت زیاد و یا بارش‌های متوالی بیش از ظرفیت نفوذپذیری حوزه مانند آنچه در سال 1371 در جنوب کشور اتفاق افتاد و سیل استان‌های سیستان و بلوچستان ، کرمان ، هرمزگان، بوشهر، فارس و خوزستان و برخی سیل‌های اتفاق افتاده در خراسان شمالی .
ج) سیل دریایی: به خاطر بالا آمدن سطح آب دریا و یا دریاچه‌ها مانند بالا آمدن سطح دریاچه‌ی‌ خزر در سال‌های1371تا1375.
د) سیل ناشی از ذوب برف: ناشی از ذوب برف‌های بالادست به دلیل افزایش ناگهانی دما که می‌تواند توأم با بارندگی نیز باشد نظیر سیل رودخانه کارون در فروردین سال1377.

علل پیدایش سیل (سیلاب):
عوامل مؤثر بر وقوع سیل را می‌توان به عوامل طبیعی و عوامل انسانی تقسیم‌بندی کرد. از علل طبیعی می‌توان ذوب شدن سریع برف و یخ در کوهستان‌ها، بارش شدید و کوتاه، کم شدن پوشش گیاهی، نوع و جنس خاک و شیب زمین اشاره نمود. اما عوامل انسانی به عواملی اطلاق می‌شود که به بررسی اقدامات,‌ تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌های آدمی در پهنه سیل‌خیز موردنظر می‌پردازد.

سيل یا طغيان؟
سيل حركت آب به‌صورتي كه هر چه در مسير خود دارد را به همراه ببرد و طغيان به سكون اين آب‌ها و پيوستن آن به آب رودخانه‎ها، درياچه‎ها و درنتیجه بالا آمدن سطح آب‌های جاري و زیرآب رفتن مناطق مسكوني و كشاورزي گفته مي‎شود. معمولاً طغيان در پي سيل بوده و به همين علت هر دو را به يك معني به كار مي‎گيرند.

مهم‎ترين خسارات سيل
خسارات ناشی از سیل می‌تواند حتی منطقه‌ای بزرگ را با مشکل مواجه کرده و یا حتی آن را وارد یک بحران سخت کند. این خسارت‌ها معمولاً به‌صورت مستقیم و یا غیرمستقیم می‌تواند در سطوح مختلف تخریب و مشکلاتی را در حوزه‌های مختلف به وجود آورد.
این موارد می‌توان به تخريب پل‎ها، جاده‎ها، زمين‎هاي كشاورزي، چاه‎ها، قنات‎ها، بندها و سدها، تخريب منازل مسكوني، ازدياد ناقلين (مالاريا)، آلودگي آب، از بين رفتن محصولات و حيوانات اهلي (سوءتغذیه) آسيب به مكان‎هاي بهداشتي و ارتباطي و ... اشاره نمود.

آموزش همگانی و تخصصی
هد ف آموزش ایجاد آمادگی در برابر سیلاب، لزوم توجه به هشدارهای صادره در این زمینه و ارائه پیام‌های ایمنی و امدادی جهت کاهش خسارات سیل می‌باشد که می‌تواند از طریق چاپ و انتشار پوستر، بروشور، کتاب، تهیه فیلم و برگزاری کارگاه و نمایشگاه و ... انجام شود. در تقسیم‌بندی و انتخاب گروه‌های هدف باید به آیتم‌های سن، جنس، وضعیت جسمی افراد و نقش و شغل آن‌ها توجه نمود و متناسب با گروه هدف انتخابی آموزش‌های مربوطه را ارائه داد. چراکه برخی گروه‌های خاص مانند دهیاران، مسئولین و ... نیازمند دریافت آموزش‌های تخصصی سیل هستند.

رعایت نکات ایمنی قبل از وقوع سیل
1- در خانه مانور ایمنی و نجات برگزار کنید و به‌ویژه به کودکان آموزش‌های لازم ازجمله تماس گرفتن با مراکز امدادی و اورژانس را یاد بدهید. در عین آموزش نحوه تماس با مراکز امدادی به کودکان آموزش‌های لازم درباره مزاحمت ایجاد نکردن برای نهادهای اورژانس و امداد را فرا دهید.
2- نسبت به بیمه کردن اموال ازجمله خانه، محل کار، خودرو و سایر اشیای قیمتی خود اقدام کنند تا در صورت بروز حادثه بتوانند از مزایای بیمه‌نامه‌ها استفاده کنند.
3- هشدار سیل در رسانه‌ها ،به معنای آن است که سیل جاری‌شده است یا جاری خواهد شد،لذا از قبل آماده‌باشید.
2- همواره کیف کمک‌های اولیه را در منزل آماده داشته باشید.
3- از منابع مختلف رادیو و تلویزیون و سایر وسایل ارتباطی، مانند بی‌سیم و پایگاه انتظامی ،اطلاعات و آگاهی‌های لازم را دریافت کنید.
4- برای زمان وقوع سیل در منبعی آب سالم ذخیره کنید.
5- در مناطق سیل‌خیز، تأمین جانی و مالی در برابر زیان‌های احتمالی ضروری است بنابراین بهتر است اسناد اوراق بهادار را در جعبه‌ای مطمئن قرار دهید.
6- در نظر داشته باشید اگر به شما گفته شود منزل را تخلیه کنید به چه جاهایی می‌توانید بروید .بنابراین از قبل چند مکان را انتخاب کنید.
7- تابلو برق را در طبقات فوقانی ساختمان جاسازی کنید.
8- از ساختن خانه یا محل‌های کار خود در مکان‌هایی که خطر سیل آن محل را تهدید می‌کند خودداری کنید.
9- اگر خانه شما در منطقه‌ای با احتمال فروریختن سیل قرار دارد قرار دادن یک پمپ تخلیه آب در زیرزمین خانه می‌تواند آمادگی مناسبی برای مقابله باسیل و تخلیه فوری آب از خانه ایجاد کند.

در هنگام وقوع سیل به این نکات توجه کنید
1. همیشه و همه‌جا اصل خونسردی را حفظ کنید.
2. برای اطلاع از وضعیت و گرفتن دستورات لازم به رادیو، تلویزیون و یا اعلام بلندگوهای عمومی گوش دهید درصورتی‌که دستور تخلیه داده شد فوراً این کار انجام دهید.
3. درصورتی‌که منطقه محل زندگی شما در معرض خطر فروریختن سیل قرار دارد به اقوام، دوستان و آشنایان که در دیگر مناطق امن زندگی می‌کنند اطلاع‌رسانی انجام دهید تا در زمان بروز خطر از وضعیت شما باخبر باشند و در صورت نیاز نیروهای امدادی را برای کمک به شما مطلع کنند.
4. وسیله روشنایی تهیه کنید (چراغ‌قوه، شمع و ...)
5. به‌سرعت کمی غذا و آب ذخیره کنید. (ممکن است منابع آب آلوده گردد و مواد غذایی یافت نشود) و از مصرف مواد غذایی در تماس باسیل و فاقد ظرف ضد آب خودداری شود. از غذاهای کنسرو شده سالم استفاده نمایید.
6. در خارج از منزل مواظب سیم‎های برق که روزی زمین افتاده (خصوصاً در آب) باشید تا دچار برق‎زدگی نشوید.
7. در هنگام رانندگی مراقب شیب‎ها و پیچ‎های جاده باشید به‌آرامی و با خونسردی رانندگی کنید (ترمزها به‌خوبی کار نمی‎کند).
8. اگر خانه شما در محل مرتفعی است و خطر آب‌گرفتگی شما را تهدید نمی‎کند نیاز به خروج از منزل نمی‎باشد.
9. جریان برق، آب و گاز را برای اجتناب از آتش‎سوزی و برق‎گرفتگی و انفجار قطع کنید.
10. در صورت ترک خانه اشیاء گران‌قیمت را به محل‎های بالاتری در منزل ببرید درها را قفل کنید.
11. مناطق کم ارتفاع را سریعاً ترک نمایید.
12. به نقطه مرتفعی دور از رودخانه‎ها، نهرها و زهکشی بروید.
13. از فاضلاب‎ها و جویبارهای به‌ظاهر آرام دوری نمایید. و از ورود به جریان پرشتاب آب بدون توجه به قابلیت شناگری که خطر غرق شدن را به دنبال دارد، اجتناب کنید.
14. سیلاب‎هایی که سطح جاده و پل‎ها را پوشانده است دارای قدرت مافوق تصور است.
15. راه رفتن و یا رانندگی در سیلاب خطرناک‎ترین کاری است که ممکن است انجام دهید.
16. وسایل نقلیه، حیوانات مزرعه و اشیاء قابل حمل‌ونقل را به نزدیک‌ترین محل مرتفع انتقال داده شود. خودروها و وسایل نقلیه محل‎های امنی در مقابل سیل نمی‎باشد زیرا خودرو ممکن است در آب جاری از کار بیافتد و یا توسط آب حرکت داده و برده شود.
17. حشره‎کش‎ها را از آب دوری‌کنید چون امکان دارد آلودگی خطرناکی را موجب شود.
18. هیچ‎گاه به‌تنهایی در یک ناحیه سیل‎زده، به این‌طرف و آن‌طرف ندوید.
19. آب‌های جمع شده در گودال‎های مناسب برای رشد حشرات بخصوص پشه‎ها می‎باشد. لذا از توری در محل اقامت استفاده گردد و پوشاک آستین‌بلند و چکمه‎های ساق بلند بپوشید.
20. اگر خارج از ساختمان( اداری ،مسکونی)هستید خونسردی خود را حفظ کنید.
21. از جاده‌های هموار عبور کنید و به محل‌هایی که امکان فروریختن آن‌ها وجود دارد نزدیک نشوید.
22. درصورتی‌که مجبور به ترک منزل و محل سکونت خود هستید قبل از خروج حتماً جریان برق،آب و گاز را قطع کنید و اگر مجبور به ماندن در ساختمان هستید نیز بهتر است که این کار را انجام دهید .
23. برای کسب اطلاعات و دستورالعمل‌های لازم به پیام‌های رادیو و تلویزیون گوش کنید و درصورتی‌که دستور تخلیه داده شد فوراً این کار را انجام دهید.
24. اگر تصور می‌کنید سیل قبلاً شروع‌شده است فوراً منزل را ترک کنید چراکه ممکن است تنها چند ثانیه
25. وقت گریز داشته باشید اگر منزل شما در محاصره سیلاب قرارگرفته است به بالاترین نقطه ساختمان پناه ببرید.
26. گوش‌به‌زنگ باشید تا در صورت اعلام وقوع سیلاب برق‌آسا به‌سرعت منزل را ترک کنید
27. اگر ماشین شما در آب‌هایی که به‌سرعت سطح آن‌ها بالا می‌آید گیرکرده‌اید فوراً آن را رها کنید و به محل مرتفعی بروید.
28. به‌آرامی رانندگی کنید و مراقب شیب‌ها و خرابی‌های جاده باشید.
29. هنگام رانندگی از دنده‌های سنگین استفاده کنید زیرا ترمزها در آب به‌خوبی کار نمی‌کند.
30. اگر خانه شما در محل مرتفعی است در آنجا بمانید.
31. به نقطه‌ای دور از رودخانه‌ها ،رودها و جویبارها بروید.
32. اگر پیاده هستید ،از نقاطی که در آن سطح آب از زانوها بالاتر است عبور نکنید.

اقدامات لازم بعد از وقوع سیل
1- کمک‌های اولیه را به افراد آسیب‌دیده برسانید و در صورت نیاز از دیگران کمک بخواهید.
2- از مناطق سیل‌زده دور شوید مگر آن‌که از شما درخواست کمک شده باشد تا بتوانید کمک کنید.
3- از سیم‌های آویزان برق و منابع اصلی آب و شبکه‌های تخریب‌شده فاضلاب دور شوید و این موارد را به مقامات مسئول گزارش دهید.
4- سیل به خطوط برق آسیب می‌رساند و موجب بروز آتش‌سوزی می‌شود این تخریب می‌تواند آتش‌سوزی در انبارهای حاوی مواد سوختنی را گسترش دهد.
5- تا پیش از مطمئن شدن از خشک شدن سیم‌کشی‌های برقی و سالم بودن لوله‌های گاز هرگز از اجاق‌گاز استفاده نکنید و وسایل برقی را به پریز متصل نکنید.
5- سعی کنید شعله‌های کوچک آتش را خاموش‌کنید و به‌سرعت با آتش‌نشانی تماس بگیرید.
6- در منطقه سیل‌زده مراقب مارها باشید زیرا سیل مارها را از لانه بیرون می‌کشد.
6- پس از سیل احتمال شیوع بیماری‌های عفونی دستگاه گوارش ناشی از انواع میکروب‌ها و ویروس‌ها (شیگلا-اشرشیاکولی-هپاتیت و عامل حصبه) وجود دارد که باید مراقبت‌های لازم بهداشت فردی و عمومی و بهداشت آب و غذا به عمل آید.
7- اگر در مسیر سیل قرار گرفتید به دلیل آلوده بودن آن به فاضلاب و انواع مواد شیمیایی حتماً در اولین موقعیت لباس‌های خود را تعویض و ضدعفونی کنید و در صورت فراهم بودن امکانات استحمام کنید یا دست‌های خود را شست‌وشو دهید.
8- سریعاً نسبت به پاک‌سازی خانه و محل سکونت خود اقدام نماید.